Przestępca, który uzyska dostęp do Twojej bankowości internetowej lub mobilnej, może nie poprzestać na pozbawieniu Ciebie środków zgromadzonych na Twoich rachunkach bankowych. Dzięki możliwościom, jakie oferują systemy bankowe, może nastąpić wyłudzenie pożyczki (będącej kredytem konsumenckim) w oparciu o Twoje dane, w tym zdolność kredytową. W konsekwencji bank będzie domagał się od Ciebie spłaty zobowiązania, którego nigdy nie zaciągnąłeś. 

Czy możliwe jest zawarcie umowy pożyczki przez bankowość internetową lub mobilną? 

Niestety jako klienci mamy znikomy wpływ na to, jakie funkcje są dostępne w udostępnionych nam systemach bankowości internetowej i mobilnej. Wielu klientów, w szczególności tych rzadziej korzystających z nowinek technologicznych, zakłada, że bankowość w komputerze i telefonie ma jedynie ułatwić klientom korzystanie ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym, na przykład umożliwić sprawdzenie stanu rachunku lub zapłacenie rachunków bez wychodzenia z domu. Zawarcie umowy pożyczki wciąż kojarzy im się z obowiązkową wizytą w lokalu banku. 

Tymczasem jest inaczej: mój bank – sprawdzam w chwili pisania tych słów – oferuje mi zawarcie przez bankowość mobilną aż czterech rodzajów umów pożyczek, a także zachęca do zamówienia karty kredytowej i do zwiększenia limitu zadłużenia w koncie. W aplikacji drugiego banku czeka na mnie również oferta dotycząca pożyczki i karty kredytowej. Nie potrafię wyłączyć funkcjonalności przedstawiania mi tego typu ofert. 

Jak działa przestępca, aby wyłudzić pożyczkę? 

Najtrudniejszym zadaniem dla przestępcy jest uzyskanie dostępu do Twojego konta w bankowości internetowej lub mobilnej. O tym, jak do tego dochodzi, piszę w innych artykułach. Wyłudzenie pożyczki najczęściej ma miejsce w połączeniu z rozdysponowaniem zgromadzonych już przez Ciebie na rachunku pieniędzy. 

Kiedy przestępca uzyska dostęp, po prostu korzysta z przedstawionej przez bank oferty zawarcia umowy pożyczki. Bank jest przekonany, że to Ty jako uprawniony klient zawierasz umowę.  

Pożyczki są najczęściej wypłacane niemal od razu. System banku w oparciu o znane mu dane (np. wysokość środków wpływających co miesiąc na Twój rachunek) jest w stanie bardzo szybko sprawdzić Twoją zdolność kredytową. 

Po wypłaceniu kwoty pożyczki przestępcy pozostaje już tylko rozdysponować środki: przelać je na inny rachunek (często założony na tzw. słupa), dokonać transakcji internetowej lub wypłacić w inny sposób. 

Czy taka umowa jest ważna? 

Zawarcie umowy pożyczki wymaga złożenia oświadczeń woli przez obie strony umowy. W przypadku umowy pożyczki pieniężnej, zgodnie z art. 720 kodeksu cywilnego, jako pożyczkobiorca musisz co najmniej wyrazić wolę zobowiązania się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy.  

Wyłudzenie pożyczki polega na tym, że inna osoba podaje się za Ciebie i wprowadza bank w błąd co do tego, kto składa to oświadczenie woli. Przestępca oczywiście nie jest uprawniony do składania oświadczeń woli w Twoim imieniu, jeśli go do tego nie upoważniłeś w sposób zgodny z przepisami prawa i zawartą przez Ciebie z bankiem umową o prowadzenie rachunku. 

Przeniesienie kwoty pożyczki na Twoją własność musi też wiązać się ze stworzeniem Ci możliwości wykorzystania tej kwoty. Natomiast przestępcy z zasady od razu wykorzystują kwotę pożyczki, a Ty jako klient banku dowiadujesz się o tym fakcie dopiero po wykryciu nieuprawnionego dostępu osoby trzeciej do Twojego konta bankowości internetowej lub mobilnej. W praktyce więc, mimo że pieniądze trafiły na Twój rachunek, nie miałeś możliwości zadysponowania nimi ani zablokowania działań przestępcy. 

Niezachowanie przez bank należytej staranności 

Przepisy prawa nakładają na banki obowiązek zapewnienia niedostępności indywidualnych danych uwierzytelniających dla osób nieuprawnionych. Zaprojektowanie systemu bankowości internetowej lub mobilnej w sposób umożliwiający złożenie oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia umowy pożyczki przez osobę nieuprawnioną i rozdysponowanie kwoty pożyczki przez tę osobę można oceniać pod kątem niezachowania przez bank jako profesjonalistę należytej staranności.  

Nie bez znaczenia dla tej oceny jest wspomniana wcześniej okoliczność, że możliwość zawarcia umowy pożyczki jest automatycznie dołączana przez bank do bankowości internetowej i mobilnej, a klient nie może zastrzec, że nie chce tej funkcjonalności, a po ewentualną pożyczkę zgłosi się osobiście w lokalu banku.  

Bank jako profesjonalista powinien również uznać za nietypową sytuację, w której klient, korzystający dotychczas z usług banku tylko do codziennych rozliczeń oraz w celach oszczędnościowych lub inwestycyjnych, nagle oczekuje wypłacenia kwoty kilkudziesięciu tysięcy złotych tytułem pożyczki. 

Co zrobić, jeśli bank żąda spłaty kwoty, której nie otrzymałeś? 

Z zasady to pożyczkodawca inicjuje działania prawne mające na celu spłatę kwoty pożyczki (również rzekomo udzielonej), takie jak wysłanie wezwania do zapłaty oraz wniesienie pozwu do sądu. Jednak jeżeli spór z bankiem uniemożliwia Ci dalsze korzystanie z jego usług (np. bank potrąca wpływające na Twój rachunek kwoty, skutkiem czego nie możesz zadysponować całym wynagrodzeniem za pracę), możesz przejąć inicjatywę, w pierwszej kolejności kierując do banku żądania w formie reklamacji lub wezwania, a następnie – dochodząc uznania umowy pożyczki za nieważną. 

Profesjonalna pomoc prawna 

Wyłudzenie pożyczki najczęściej następuje wraz z realizacją nieautoryzowanych transakcji, co prowadzi do znacznej ingerencji przestępcy w Twoją sytuację majątkową. Na każdym etapie sporu z bankiem w zakresie obu tych problemów możesz skorzystać z pomocy prawnej w postaci porady prawnej, napisania i złożenia reklamacji lub reprezentacji przed sądem.